[63][64] Əhalisinə görə Qəbələnin ən çox əhalisi olan 8, 943 nəfər ilə Vəndam qəsəbəsi, ən az isə 44 nəfər ilə Küsnət kəndi olmuşdur. [65] 5, 744 nəfər sakin ilə Nic, 4, 962 nəfər ilə Bum qəsəbəsi, 3, 798 nəfər ilə Mıxlıqovaq, 3, 041 nəfər ilə Nohurqışlaq, 2, 804 nəfər ilə Zarağan, 2, 618 nəfər ilə Tüntül, 2557 nəfər ilə Soltannuxa, 2, 512 nəfər ilə Mirzəbəyli, 2, 149 nəfər ilə Aydınqışlaq, 2, 008 nəfər ilə Yeni Dizaxlı, 1, 944 nəfər ilə Qəmərvan, 1, 888 nəfər ilə Yenikənd, 1, 876 nəfər ilə Tikanlı, 1, 631 nəfər ilə Uludaş, 1, 567 nəfər ilə Böyük Pirəli, 1, 544 nəfər ilə Həmzəlli və 1, 527 nəfər ilə Əmirvan kəndi, rayonun ən böyük kəndləri siyahısında yer alır. Əhalisi 1, 000 nəfərdən az olan digər kəndlərin ümumi əhalisinin sayı isə 28, 133 nəfərdir.
Bunlarla yanaşı Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən hər il orta məktəblərin idman meydançaları və idman qurğuları əsaslı təmir edilir, istifadə müddətini başa vurmuş qurğular yeniləri ilə əvəz olunur. İldən-ilə rayonun kənd və qəsəbələrində məktəblərin idman zalları əsaslı təmir edilir və yeni zallar tikilir.
Bi iki dövlət arasındakı feodal ara müharobələrindən Qəbələ şəhəri böyük əziyyət çəkirdi. Gürcü mənbələrinin birinin yazdığına görə 1120-ci ildə Qurucu David Şirvana növbəti səfəri zamanı Qəbələ şəhərini ələ keçirmişdi. [12] İbn əl-Əsirin məlumatına əsaəsən güman etmək olar ki ilk monqol hücumları dövründə Qəbələ yenə də gürcü dövlərinə tebe idi. 1222-ci ildə qıpçaqlar şəhəri mühasirəyə alıb tuturlar, soyub dağıdırlar və mahalı tamiylə qarət edirlər. Qıpçaqlar sonra Gəncəyə gedirlər.
[67][68] Həmçinin idman sahəsində keçirilmiş çoxlu sayda tədbirlər idmançılarımız üçün əhəmiyyətli olmuş, onlar atletika, cüdo, futbol, voleybol, şahmat, sərbəst güləş, taekvondo, kikboksinq, karate, döyüş növləri üzrə respublika çempionları, beynəlxalq yarışların qalibi olmuşlar. [69] Bununla yanaşı rayonda bir çox beynəlxalq və respublika səviyyəli yarışlar:[70] Off-road avtomobil yarışı üzrə Beynəlxalq turnir, 17 ölkədən 20-yə yaxın komandanın iştirak etdiyi Ulu öndər Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr edilmiş Beynəlxalq velosiped turniri, 15 yaşa qədər futbolçulardan ibarət komandalar arasında 6 Avropa klubunun qatıldığı Qəbələ Kuboku Futbol turniri, Olimpiya yol yürüşü adlı kütləvi-idman tədbiri, velosiped üzrə Azərbaycan çempionatı, oyun festivalı və s.
Həmçinin, Azərbaycan ərazisində olan 6 km2 dağ buzlaqları yalnız bu zirvələrdə mövcuddur. Rayonun relyefində onun mərkəzi hissəsini qərbdən şərqə kəsib keçən, eni 18–20 km olan Alazan-Həftəran vadisi, cənubda yerləşən Əmilli, Gədik, Qızlar qalası və Əmirvan dağları köndələn dərə ilə ayrılan, qədim Qəbələ elinin adını yaşadan Şəki-Qəbələ yaylası başlıca yer tutur. Şəki yaylasının Şirvan düzündən Surxayxan alçaq öndağlığı ayırır.
Rayonda fəaliyyət göstərən konserv zavodu, limonad fabriki, Beltman piano fabriki, meyvə və tərəvəzlərin çeşidlənməsi üçün soyuducu anbarlar, süd, üzüm, fındıq emalı və xalçaçılıq müəssisələri, çörək, lift, kərpic və beton zavodları rayonun iqtisadiyyatında müstəsna rol oynayır. Tarixi abidələri ilə şöhrət tapmış Qəbələ rayonu çox böyük rekreasiya və turizm imkanlarına malikdir. [43] Rayon, iqtisadiyyatı üzrə həm yerləşdiyi coğrafi iqtisadi rayonda, həm də respublikada fərqlənir.
Ümumiyyətlə Qəbələ şəhər xarabalığı öz tarixi coğrafiyasına görə hələlik Səlbir, Güllü qoruq (Çaqqallı talası), Kamaltəpə və Bayır şəhər adlı arxeoloji abidələr kompleksindən ibarətdir. İlk orta əsrlər dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et] Çaqqalı ərazisində yaşayış süquta uğradıqdan sonra Qəbələnin Səlbir və Qala hissələrində həyat canlanır.
Qəbələ — Sumqayıt, məsafə (km, mil), xəritədə marşrut, vaxt fərqiAvtomobil ilə məsafə Arasındakı məsafə Qəbələ, Dağıstan, Azərbaycan və Sumqayıt, Azərbaycan maşınla — km, və ya mil. Bu məsafəni avtomobil ilə gəzmək üçün sizə ehtiyac var dəqiqə, və ya saat. Xəritədə marşrut, sürücülük istiqamətləri Avtomobil yolu Qəbələ — Sumqayıt avtomatik yaradılmışdır. Xəritədəki yol mavi xətt kimi göstərilir. İşaretleyiciləri hərəkət etdirərək, ehtiyac duyduğunuz nöqtələr vasitəsilə yeni bir marşrut yarada bilərsiniz. Təyyarə ilə məsafə Səyahətə getmək qərarına gəlsəniz Qəbələ Sumqayıt təyyarə ilə, sonra məsafəni uçmalısan — 166 km və ya 103 mil.
1959-cu ildə çəkilən topoqrafik plana görə, şəhərin xarabalığı 25 hektardır. Vaxtilə süni çəkilmiş bir müdafiə xarakterli xəndək şəhər xarabalığını iki hissəyə ayırır. Yerli əhali xəndəkdən Şimal tərəfdəki hissəni "Səlbir", xəndəkdən cənub tərəfdəki hissəni isə "Qala" adlandırır. Hər iki hissə bəzən "Səlbir", "Govur-qala", bəzən də şəhərin təkcə "Qala" hissəsi "Govur-qala" adlandırılır. 1959-cu ildən Qəbələ şəhər xarabalığından 3–4 km Şərqdə, yerli əhali tərəfindən "Güllü qoruq" və ya "Çaqqallı" talası adlandırılan yerdə qədim Qəbələnin məbəd yeri və bazar meydanının yerləşdiyi güman edilən üçüncü bir sahəsi, daha sonralar Kamaltəpə və Bayır şəhər hissələri aşkar edilmişdir.
“Sumqayıt” – “Qəbələ” oyunu təxirə salınmışdır - AZƏRTAC
Qəbələ İK / Xəbərlər / «Sumqayıt»la 26-cı duel
29 uşaq isə 1 yaşına çatmadan vəfat etmişdir. 545 ölən, 1, 716 doğulan sakin ilə rayonun təbii artımı 1, 171 nəfər olmuşdur. [65] Görkəmli şəxslər[redaktə | mənbəni redaktə et] General-mayor Polad Həşimov — Qəbələ şəhərinin mərkəzində yerləşən Şəhidlər Xiyabanının qarşısından keçən küçəyə Polad Həşimovun adı verilib. Küçənin başlanğıc nöqtəsi Həzi Aslanov küçəsi ilə kəsişmədən başlayaraq son nöqtəsi Arif Haqverdiyev küçəsi ilə kəsişməyədək davam edir. [66] Dövlət təhlükəsizlik xidmətinin işçisi, podpalkovnik İmran Mahmudov - Qəbələ Şəhərində yerləşən Səkkizguşəli Məscidin Yuxarısındakı küçəyə İmran Mahmudov adı verilib. İdman[redaktə | mənbəni redaktə et] Respublikamızın bütün bölgələrində olduğu kimi Qəbələ rayonunda da müasir idman quğuları və nəhəng idman obyektləri fəaliyyət göstərir. Qəbələ Olimpiya İdman Kompleksi, Qəbələ FK-nın stadionları, Cıdır Kompleksini, Atıcılıq Mərkəzini, həmçinin tikintisi davam etdirilən Tufandağ dağ-xizək kompleksi və Golf Resort idman və istirahət mərkəzini nümunə göstərmək olar.
Çarimperiyasının tərkibinə daxil olduqdan sonra Qəbələ barədə müfəssəl məlumat yoxdur. 1841-ci ildə Çar Risiyasının Qafqazda apardığı islahatlar nəticəsində Azərbaycanda xanlıqlar ləğv edilərək Quberniya və qəzalarla əvəz olunmuş və bu dövürdə Qəbələ rayonu Yelzavetapol (Gəncə) quberniyasının Nuxa (Şəki) qəzasının tərkibinə qatılmışdır. Qəbələ sənayeləşmədən kənarda qalmış, sadə kənd təsərrüfatı regionu olmuşdur. Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti qurulanda Qəbələdə bu Respublikanın tərkibində olmuşdur. Sovet dövləti tərkibində və müasir-yeni tarix[redaktə | mənbəni redaktə et] Azərbaycan Sovet İmperiyasının tərkibinə daxil olduqdan sonra Qəbələ 8 sentyabr 1930-cu ildə Azərbaycan Respublkiasının (Azərbaycan SSR) inzibati rayonlarından biri kimi yaradılmışdır. Rayonun adı dəyişdirilərək Qutqaşın adlandırılmışdır.
[61] Çuxur Qəbələ kəndində yerləşən qədim Qəbələ şəhərinin qalıqları, rayonun müxtəlif yerlərindəki daş kurqanlar, Həzrə kəndindəki türbə kompleksi, Nic qəsəbəsindəki nekropol, Heydər Əliyev muzeyi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, İ. Qutqaşınlının xatirə muzeyi, Şəhidlərin xatirəsi muzeyi turistlər tərəfindən ziyarət edilən ən məşhur abidələrdəndir. [62] Qəbələdə qış turizminin inkişafı üçün layihə həyata keçirilir.
Onlardan şərqdə, Covurluçayla, Qoçalançay arasındakı geniş düzənlikdə məbəd yeri nekropolu və tikinti qalıqları vardır. Ən yaxın keçidlər olan Savalanda və Avalanda (yaxud Ağvanda) istehkamlar və bürclər tikilmişdi. Səlbirin qala divarları, dördkünc və yarımdairəvi bürcləri daha çox dağılmışdır. Divarlardakı və bürclər-dəki mazğallar düzbucaqh formasındadır. Şimal və qərb hissələrdə darvaza yerlərinin qalıqları durur.
[BU GÜN!] Sumqayıt Neftçi yaşaya 5 noyabr 2022
"Sumqayıt"la "Qəbələ"nin 44-cü dueli - Sportal.az